- ΕΟΚΑ
- (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών). Οργάνωση που ιδρύθηκε από τον στρατηγό Γεώργιο Γρίβα (βλ. λ.) με τη συγκατάθεση του αρχιεπισκόπου Μακαρίου, και άρχισε, την 1η Απριλίου 1955, ένοπλο αγώνα εναντίον των Άγγλων κατακτητών της Κύπρου. Η οργάνωση έχει στο ενεργητικό της πολλές επιθέσεις και σαμποτάζ εναντίον στρατιωτικών στόχων και εγκαταστάσεων. Παράλληλα, οργάνωσε μαθητικές διαδηλώσεις και μαχητικές εργατικές κινητοποιήσεις. Οι επιτυχίες που σημείωναν οι Κύπριοι αγωνιστές ώθησαν τις αγγλικές αρχές του νησιού σε συλλήψεις και εκτελέσεις. Δεκάδες αγωνιστές σύρθηκαν στα δικαστήρια, καταδικάστηκαν και μερικοί απαγχονίστηκαν. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν οι ηρωικές μορφές του Μιχαήλ Καραολή, του Ανδρέα Δημητρίου, του Χαράλαμπου Μούσκου, του Ανδρέα Ζάκου κ.ά. Το 1957, οι επιθέσεις της ΕΟΚΑ πολλαπλασιάστηκαν και, όχι σπάνια, εξελίσσονταν σε πραγματικές μάχες. Τον ίδιο χρόνο σκοτώθηκε στο βουνό Τρόοδος ο υπαρχηγός της οργάνωσης, Γρηγόριος Αυξεντίου (βλ. λ.), αφού πολέμησε μόνος επί δέκα ώρες οχυρωμένος σε μια σπηλιά, κοντά στη μονή Μαχαιρά, εναντίον 60 Άγγλων στρατιωτών.
Παράλληλα προς τον ένοπλο αγώνα, συνεχίζονταν οι προσπάθειες για τη πολιτική λύση του Κυπριακού προβλήματος. Οι προσπάθειες αυτές οδήγησαν στις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου (1959), με βάση τις οποίες η Κύπρος ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία. Λίγο αργότερα η οργάνωση διαλύθηκε.
Το 1971, ο Γ. Γρίβας ίδρυσε νέα ένοπλη οργάνωση στην Κύπρο με την ονομασία ΕΟΚΑ Β’, που υιοθέτησε ενωτικά συνθήματα. Η οργάνωση, με τις νέες συνθήκες που είχαν δημιουργηθεί στην Κύπρο, δεν είχε το λαϊκό έρεισμα που προσδοκούσαν οι ιδρυτές της και συνέβαλε στην όξυνση των πολιτικών παθών.
Ο ηγέτης της ΕΟΚΑ, Γεώργιος Γρίβας (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»).
Dictionary of Greek. 2013.